گزارشی از هفتمین رقابت مسیه ایران

 

 

راه‌شیری بر فراز قصر بهرام در شب رقابت مسیه. عکس از بابک امین‌تفرشی.

زمانی که کویر ، کویر بود و هنوز آسمان‌ها میزبان ستاره‌های بیشماری بودند و هنوز بسیاری از موجودات سیاره ما که امروز یا دیگر وجود ندارند یا در آستانه خداحافظی با سیاره مایند، در قلمرو خود به زندگی می‌پرداختند و انسان کم ادعاتر از امروز بود و جنگ‌ها عادلانه تر و سلاح ها به جای تانک ها و هواپیما ها و آتش بارها تنها تیغه‌های فلزی آبدیده بودند و منجنیق های چوبی و زمانی که انسان جهان را کامل تسخیر نکرده بود و در تعادل بیشتری با طبیعت به سر می‌برد. جایی که امروز به آن پارک ملی کویر ایران می‌گویند و می‌گویند قرار است پناهگاهی برای جاندارانی باشد که خود پرستیهای ما آنها را به ورطه فنا کشیده و شاید هم میدانی برای تمرین رزمهای آتشین نظامی! سکوت شکوهمند کویر حاکم بود. اگر زوزه یوزی یا صدای خفیف خزیدن خزنده ای یا نغمه دسته ای از کبکها و دیگر پرندگان یا زوزه بادی گاه و بی گاه آرامش آن را بر هم نمی‌زد ژرفنای سکوت می‌توانست انسان را به دنیایی شگفت رهنمون شود. هنوز بیش از چند سده از آن روزهایی نمی‌گذرد که گه گاهی صدایی دیگر سکوت کویر را بر هم می‌زد. زنگهای شتران کاروانی که محمل‌هایی از بار و بنه تجاری و افرادی با امیدهای فراوان را با خود حمل می‌کرد تا از نزدیکی گذرگاهی تاریخی که به راه ابریشم معروف بودند خود را به مقصد برسانند. گرمای کویر و هول بیابانی وحشی

پوستر رقابت مسیه

و زخم های خارهای مغیلان راه با دیدن بنایی سنگی از دوردستها در دل کاروان فرو می‌مرد تا زنان و مردان مسافر کاروانها بدانند شبی را در امن و امان خواهند گذراند و آسمان پرستاره کویر آنها را به میهمانی خود می‌خواند. وای که اگر دیوارهای قصر بهرام به سخن می آمدند، چه گفتنیها که نداشتند. چه داستانها و چه شورها و چه عشق ها و چه کینه ها که خاطره اش تنها در دل این دیوارها محفوظ است. پرده شب که بر آسمان این کویر سایه می‌افکند فرصتی بود تا در مقابل حجره‌ها بنشینی و به شکوه آسمان بنگری و آسمان پرستاره را به عمق جان و تنت درک کنی.

اینک دیگر از آن روزها جز خاطره‌ای در دل سنگها چیزی باقی نمانده است . کمتر نشانی از یوز ایرانی در اینجاست و نه نشانی از گورهای معروف ایران زمین. دیگر حتی آرامش شب هم باقی نمانده است و نورها از هر سو به این دشت پر ستاره هجوم آورده‌اند . دیگر حتی سکوت هم برای این دشت باقی نمانده است هر ازچندگاهی صدای کامیونی یا هلی کوپتری آرامش آن را بر هم می‌زند و زوزه شلیک توپها و سلاح های سنگین جانشین زوزه یوزها شده است. اما اگر این دیوارها روزی لب به سخن بگشایند شاید از امروز هم سخن هایی برای گفتن داشته باشند . شاید روزی برای رهگذری که سالها

در راه رصدگاه. عکس از ح. نوشیر

بعد از آ ن میگذرد و سر بر دیوار آن می گذارد زمزمه کنند که در ابتدای هزاره سوم میلادی و دقیقا از همان سالی که جهان سال ۲۰۰۰ را جشن گرفت من شاهد گروهی بودم که هر سال برای دیدار با آسمان به دیدار من می‌آمدند. شاید به یاد آورد نام هایی را که در ۷ سال گذشته رقابتی به نام رقابت ملی رصدی مسیه را بر بام های سالخورده آن بر پا داشتند تا فراموش نکنند که در کجای جهان ایستاده‌اند. آری شاید نام های ما نیز در کنار دیگر نام های فراموش شده تاریخ در دل این دیوارهای سالخورده ثبت شده باشد.

بیستم و بیست و یکم اردیبهشت ۱۳۸۶ هفتمین رقابت رصدی مسیه ایران، از سوی انجمن نجوم ایران-شاخه‌آماتوری، بار دیگر در میعادگاه همیشگی خود در قصر بهرام برگزار شد. اما این بار به سبب شرایط بد آب و هوایی یک ماه دیرتر و در فصلی گرم تر که کویر سبز تر از هر زمان دیگری بود. رقابت رصدی مسیه

در راه رصدگاه. عکس از ح. نوشیر

این بار و در هفتمین سالگرد خود با حضور حدود ۱۵۰ شرکت کننده، داور، کارشناس، پیشاهنگ و امدادگر برگزار شد. اگر اهل خرافات بودیم بعد از گذشت چند ساعتی از شروع مسیر باید برمی‌گشتیم . پنچر شدن چندباره اتوبوس‌ها را اگر به حساب تصادف بگذاریم، واژگون شدن یک جرثقیل در آستانه دروازه پارک ملی کویر ایران موضوع عادی به حساب نمی آمد. واژگون شدن این جرتقیل که باعث مسدود شدن جاده شد ، فاصله ای میان کاروان رقابت مسیه انداخت . ۳ اتوبوس که جلوتر بودند در قرارگاه محیط بانی مبارکه و ۳ اتوبوس پشت جرثقیل گیر افتادند. از سویی برگزاری مانور در منطقه باعث می شد که گروه جلو نتواند مدت طولانی را در محیط بانی بگذراند و سرانجام با کمک همگان جرثقیل از جاده کنار رفت. البته بدون استفاده از هر وسیله مدرن و تنها با کمک زور بازوی داوران، شرکت کنندگان و گروهی از نیروهای نظامی که با دست چرثقیل را صاف کردند. جالب اینکه اتوبوسی که حامل اعضای هیئت مدیره انجمن نجوم ایران و میهمانان ویژه برنامه بود در پشت جرثقیل گیر افتاده بود.

رهایی از مشکل جرثقیل واژگون شده. عکس: ح. نوشیر

برخی از داوران. عکس: ح. نوشیر

یکی از ویژگیهای رقابت مسیه حضور جمع کثیری از میهمانان جالب توجه بود. دکتر جمشید قنبری ، رییس انجمن نجوم ایران، دکتر خالصه و دکتر خصالی از اعضا هیئت مدیره انجمن نجوم ایران، تعدادی از خبرنگاران رسانه های خبری نظیر ایسنا، میراث فرهنگی (میراث آریا)، رویترز و جام جم . تصویربرداران برنامه تلویزیونی آسمان شب و گروه تصویر برداری و مستند سازی معاونت هنری نهاد ریاست جمهوری ، نمایندگان کمیته ملی طبیعت گردی ، گروهی از عکاسان مستند ساز چون اشین زاکاریان و حسین نوشیر، اعضای تیم امدادی هلال احمر ایران ، دکتر شاهرخ رزمجو ، مسئول بخش هخامنشی موزه ملی ایران و پژوهشگر اخترباستان‌شناسی و اعضای هیئت دبیران شاخه آماتوری انجمن از جمله این میهمانان بودند.

به هر روی با تاخیری نیم ساعته همگی به محل برگزاری رقابت رسیدند و گروههای رصدی و داوران آنها بلافاصله با توجه به نقشه هایی که از قبل آماده شده بود در محل خود موضع گرفتند. البته این رصدگران و هیات های اجرایی و علمی هرچقدر هم سریع بودند نمی توانستند به سرعت گروه اجرایی و پیشاهنگی برسند که زیر نظر پورنگ پورحسینی، منجم آماتور و کارشناس سفرهای گروهی طبیعت ، و همکاران اهل نجوم او (مصطفی خسروی، امیر اله‌مانی، محمدرضا ریسمانیان) که تدارکات و پشتیبانی برنامه را بر عهده داشتند و طی ۲ ماهی که به آغاز رقابت مانده بود، برگزاری این برنامه را سامان دهی می‌کردند و با تلاش خود سعی کردند این شب

سیاوش صفاریان‌پور (راست) و اشین زاکاریان. عکس: ح. نوشیر

فهرست داوران

گرم برای میهمانان به شبی خاطره انگیز تبدیل شود.
۲۰ داور و کمک داور از تهران و شهرهای مشهد، اصفهان، شیراز حضور داشتند که همه از منجمان آماتور با تجربه یا از برندگان دوره‌های قبلی رقابت مسیه بودند(فهرست نام آنها در تصویر مقابل). این افراد با اندکی تاخیر و بلافاصله پس از صدای سوت دبیر این رقابت ، بابک امین تفرشی، کار خود را آغاز کردند. گروه برگزارکننده باشگاه نجوم تهران نیز به کمک داوران آمدند تا آنها را در ثبت داده ها یاری کنند. بدین ترتیب هر لحظه صدای یکی از بیش از ۱۰۰ شرکت کننده رقابت به گوش می‌رسید که یکی از داوران را صدا می زد تا جرم رصد شده را تایید کند.

یکی از تفاوتهای این رقابت با دوره های قبلی اضافه شدن بخش جدیدی بود که به سنجش دانش عمومی علمی و طراحی (اسکچ زدن) مربوط بود. این دو مقوله برای این طراحی شده بود تا داستان رقابت از حالت کنکوری خود خارج شود و در عین حال این داده ها در صورتی که امتیازها در حالت برابری قرار می گرفت نقش کمک کننده را داشت.

گروه دوربین‌های دوچشمی. عکس: ب. تفرشی

آغاز رقابت با افق نیمه ابری. عکس: ح. نوشیر

رقابت یک بار به مدت نیم ساعت برای استراحت تعطیل شد و سرانجام تا ساعت ۴:۳۰ بامداد ادامه یافت ، زمانی که با سوت بابک امین تفرشی پایان رقابت رقم خورد. تقریبا بلافاصله جلسه داوری آغاز شد تا برندگان مشخص شوند. این کار تا زمانی که شرکت‌کنندگان صبحانه های خود را میل کنند ادامه یافت و سرانجام بر فراز بام قصر بهرام جایی که ۷ سال پیش برندگان یک رقابت ۵۰ نفره معرفی شده بودند از بین حاضرانی از بیش از حدود ۳۰ نقطه ایران افراد برگزیده معرفی گردند. مراسم اهدای جوایز با گزارش دبیر برنامه آغاز شد و سپس جوایزی که از سوی جامیان برنامه آماده شده بود به همراه لوح های یادبود و تندیس رقابت به آنها اهدا شد. رقابت هفتم مسیه با حمایت مراکزی چون کمیته ملی طبیعت گردی، معاونت هنری ریاست جمهوری، سازمان فضایی ایران، موسسه آسمان شب پارسه (فروشگاه آسمان‌شب) و ماهنامه نجوم برگزار شده بود. دکتر قنبری در ابتدای این برنامه از تلاش های آماتورها تقدیر کرد و این شب را شبی خاطره انگیز توصیف کرد و سپس داوران و برندگان جوایز خود را دریافت کردند.

برخی از زیباییهای فهرست اجرام غیرستاره‌ای مسیه

رد بلند مدت ستاره‌ها و چراغ‌قوه ها در شب رقابت مسیه. عکس: ا. ابوالفتح

برندگان این رقابت به شرح زیر معرفی شدند

در گروه تلسکوپ
محمدرضا جعفری و بهزاد قیاسوند،‌ همدان،‌ ۱۰ اینج دابسونی، ۱۱۰ امتیاز
حامد زارع و اسماعیل محمدی، سعادت شهر، ۱۰ اینچ دابسونی، ۱۰۹/۵
کسری مختارپور و علی فتح‌اله‌زاده، مشهد، ۸ اینچ دابسونی، ۱۰۸
علی ابراهیم جباری و امیرحسن موسوی، تهران، ۱۰ اینچ دابسونی، ۱۰۸
پرستو یعقوبی، تهران، ۸ اینچ اشمیت کاسگرین، ۱۰۹

عکس: ب. تفرشی

مریم حدادی و سمیه اصغر‌پور، مشهد، ۵ اینچ نیوتنی، ۱۰۷/۵

عکس از بابک تفرشی

در گروه دوچشمی
سجادمهدی‌زاده، قم، ۷ سانتی‌متر تک چشمی، ۱۰۶/۵
تیمور سیف اللهی، تهران، ۱۰۰*۲۵، ۱۰۴/۵
نیلوفر شاه‌محمدی، تهران، ۱۰۰*۲۵، ۱۰۴/۵

در گروه تلسکوپ الکترونیک
محمد طاها قوچکانلو، ۱۳۰ میلیمتر نیوتنی، ۱۰۰

جلسه داوران برای انتخاب برندگان. عکس: آسمان پارس

تقدیر ویژه

مهدی زرنگ باغخیراتی، تلسکوپ ۷ سانتی‌متر شکستی دست ساز ، سبزوار

همچنین در این رقابت بسیار فشرده رصدگران دیگری نیز در جمع بهترین‌ها بودند، گرچه با اندکی اختلاف در جمع برگزیدگان قرار نگرفتند اما همه بیش از ۱۰۰ امتیاز رصدی کسب کردند که نشان از تجربه رصدی، دانش قابل تقدیر آنها داشت: علی ترکمان و رامین ذوالفقاریان (همدان)،

استراحت کوتاه پیشاهنگ گروه. عکس: ب. تفرشی

ندا قاسمی و سپیده سلمانیان (شاهرود و بسطام)، پویا ابوطالبیان (اصفهان)، سیده نرجس موسوی و سپیده هوشیار (سعادت‌شهر)، فهیمه بدرقه و مهران صالح (سمنان)، پدرام ربیعی و جواد اشراقی‌ (تهران).

اعلام نتایج. عکس: ح.نوشیر

در مجموع نگاهی آماری به شرکت‌کنندگان در رقابت مسیه افق امیدوار‌کننده از رشد نجوم آماتوری در ایران نشان می‌دهد. از حدود ۱۲۰ شرکت‌کننده ۷۵ درصد از شهرهای مختلف ایران و ۲۵ درصد از تهران بودند که رشد چشمگیری در شرکت رصدگران از شهرهای جدید از سراسر ایران و شمار بیشتر رصدگران غیر تهرانی دیده می‌شود. حدود نیمی از شرکت‌کنندگان دانش آموز و نیم دیگر دانشجو، فارغ التحصیل و بزرگسال بودند. کم سن‌ترین شرکت کننده ۱۴ سال و مسن‌ترین ۴۵ سن داشت. افزایش شمار شرکت‌کنندکان بزرگسال در این رقابت تا حدود نشان از افزایش متوسط سن علاقه به نجوم در ایران و به بیان دیگر رشد علاقه به نجوم در سنین بالاتر از دانش‌آموزی دارد. حدود ۳۵ درصد خانمها و ۶۵ درصد آقایان بودند. شرکت‌کنندگان از حدود ۳۰ شهر مختلف بودند: تهران (۳۵ نفر)، کرج‌ (۸)، همدان (۷)، سعادت‌شهر (پاسارگاد ۷)، مشهد (۴)، تبریز (۴)، شاهرود (۴)، زنجان (۴)، خرم‌آباد (۴)، شاهین‌شهر (۴)، ری(۳)، یزد (۳)، بابل (۲)، سیرجان (۲)، قزوین(۲)، کرمانشاه(۲)، سمنان (۲)، قم (۲)، اراک (۲)، بروجرد (۲)، کرمان (۲)، ورامین(۲)، اصفهان (۱)، شیراز (۱)، نیشابور (۱)، سبزوار (۱)، تربت حیدیریه (۱)، بسطام (۱)، بندرماهشهر (۱)

در مجموع حدود ۸۰ اپتیک رصدی برای رقابت استفاده شد که ۶۵ درصد تلسکوپ و ۳۵ درصد دوربین دوچشمی بود. تلسکوپها در اندازهّ‌های ۳ تا ۱۲ اینچ و دوچشمی‌ها در اندازه‌های ۶۰*۲۰ تا ۱۰۰*۲۵ بودند. بیشترین تعداد تلسکوپها متعلق به تلسکوپهای دابسونی ۸ تا ۱۰ اینچ نیوتنی و فراوانترین نوع دوچشمی‌های ثبت شده نیز ۷۰*۱۵

تندیس رقابت مسیه. عکس: ح.نوشیر

بود. ۷ تلسکوپ نیز برای شرکت در رده ابزارهای الکترونیک ثبت شده بودند.

معرفی برندگان با حضور مهمانان ویژه. عکس: ح.نوشیر

در انتهای مراسم و پیش از آنکه کاظم کوکرم برنامه های دوره بعدی رقابت صوفی (شهریور ۱۳۸۶) و رقابت مسیه (بهار ۱۳۸۷) را اعلام کند، سیاوش صفاریان پور، در سخنان کوتاهی، به حاضران اطلاع داد که بابک امین تفرشی ، آغازگر برگزاری رقابت مسیه و دبیر ۷ دوره برگزاری آن مسئولیت خود را به گروه دیگری واگذار کرده است تا خون تازه ای در این رقابت جاری شود و ایده های تازه در آن مطرح شود. لوح ویژه ای به این مناسبت آماده شده بود که پس از قرایت متن آن از سوی دکتر قنبری به وی تقدیم شد تا از زحمات ۷ ساله وی تقدیر گردد. پس از آن بود که به پیشنهاد پورنگ پورحسینی ، همه حاضران با همدیگر به خواندن سرود ای ایران پرداختند تا تمام خاطرات خوب شبهای رصدی و سفرهای طولانی در دشت ها و کوهها و جنکل های سرزمین مادری در یادها زنده شود.

بابک امین‌تفرشی، دبیر رقابت مسیه ایران در آخرین دوره‌ای که این مسئولیت را بر عهده داشت. عکس: ح.نوشیر

بدین ترتیب گروه راهی تهران شدند. در پشت سر گروه و در میانه کویر ، اما قصر بهرام هنوز با قامت برافراشته ایستاده است و نگران به آینده می نگرد . نگران از تخریب طبیعت و نگران از اینکه مبادا که زیباییهای وطن فراموش شود. سنگهای کهن این مجموعه اما خاطراتی را دل خود ثبت کرده است و خاطره گروهی که شبی را با هم و در کنار هم و به بهانه زیباییهای آسمان گردهم آمده بودند تا با نگاه به آسمان، زمین را فراموش کنند. کسی چه می‌داند شاید ما نیز جزیی از خاطرات نقش بسته در دل این سنگها باشیم و سالها بعد

تقدیر از داوران. عکس: آسمان پارس

شاید روزی برای رهگذری که از آ ن می‌گذرد و سر بر دیوار آن می‌گذارد زمزمه کنند که در ابتدای هزاره سوم میلادی و دقیقا از همان سالی که جهان سال ۲۰۰۰ را جشن گرفت من شاهد گروهی بودم که هر سال برای دیدار با آسمان از سراسر ایران به دیدار من می آمدند و شکوه طبیعت و آسمان دل‌های تشنه آنها را سیراب کرد.

برای اطلاعات بیشتر درباره رقابت مسیه ایران نگاه کنید به وبگاه انجمن نجوم ایران - شاخه آماتوری به نشانی Asiac.ir

همین طور در خبر منتشر شده پیش از برنامه اطلاعات کاملی را درباره شرکت‌کنندگان، داوران و نحوه برگزاری و اجرام مورد نظری که رصدگران می‌بایست در طول شب می‌دیدند، می یابید.

برای دیدن تصاویر بیشتر از این برنامه گالری عکس منتشر شده در وبگاه انجمن نجوم ایران- شاخه آماتوری را ببینید.

درباره رقابت مسیه و اجرام رصدی در چندین شماره ماهنامه نجوم مطالبی نوشته شده است از جمله دو مقاله راهنمای رقابت مسیه در نجوم  ۱۱۲و نجوم  ۱۴۴-۱۴۵. همین طور در شماره ۱۵۹ نجوم گزارش کامل رقابت مسیه ششم را بخوانید

*****

منبع : سایت رسمی مجله ی نجوم