دیدار با شکارچی آسمان

 

یک غروب سرد زمستانی است،خورشید کم کم در افق ناپدید می شود و آسمان رنگ آبی تیره ای به خود می گیرد و ستاره های پاییزی و زمستانی کم کم بر روی گنبد لاجوردی آسمان پدیددار می شود، در سمت شرق ستاره آبی رنگ شباهنگ سر از افق بیرون آورده و همچون الماسی درخشان در زمینه ای آبی رنگ می درخشد. در شمال غربی این ستاره، ردیفی از ستاره های تقریباً هم قدر دیده میشود و رصدگران را به تماشای زیبایی های آسمان شب فرا می خوانند. کم کم سپهر لاجورد گون در تاریکی وصف ناپذیری فرو می رود ، در حالی که همه ستاره های آسمان زمستان سر از افق بیرون آورده اند و با نقش و نگارهای زیبایی پهنه آسمان را آراسته اند.

 

 

در این هنگام اگر به سمت جنوب نگاه کنید اطراف همان سه ستاره روشن(کمربند شکارچی) که خط استوای آسمان را نشان می دهند، مستطیلی بزرگ متشکل از ستاره هایی رنگارنگ می بینید، که شکل بدن شکارچی را در ذهن تداعی می کنند. اگر از وسط ضلع بالایی این مستطیل خطی فرضی بکشید به ستاره ای درخشان می رسید که با رنگ زرد خود از قدر .۱ در آسمان می درخشد،  این ستاره که سروش (عیّوق) نام دارد، درخشانترین ستاره صورت فلکی ارابه ران است. اگر دقت کنید کمی بالاتر از ضلع بالایی بدن شکارچی مجموعه تقریباً محوی از ستاره هایی را می بینید که تشکیل مثلث کوچکی به نام راس الجوزا را داده اند که نماد سر شکارچی است. درخشانترین ستاره صورت فلکی شکارچی، ابط الجوزا ستاره ای است با رنگ نارنجی مایل به قرمز که از ما فاصله ای در حدود ۴۳۰ سال نوری دارد و به عنوان نزدیکترین ستاره این صورت فلکی به خورشید شناخته می شود. اگر از این ستاره به سمت شرق حرکت کنید به ستاره زیبای شعرای شامی می رسید واگر از شعرای شامی به سمت شمال حرکت کنید، می توانید جفت ستاره کاستور و پلوکس را ببینید.
اما ستاره ای که در سمت راست و بالای این مستطیل قرار دارد از لحاظ درخشندگی سومین ستاره این صورت فلکی است و اگر از این ستاره به سمت شمال غرب خطی بکشید می توانید ستاره سرخ فام دبران را ببینید که در میان خوشه ستاره ای قلایص همچون یاقوتی زیبا می درخشد. در سمت راست این ستاره زیباترین خوشه ستاره ای اسمان جا خوش کرده است، جرمی که در همه ابزارهای رصدی و همچنین با چشم غیر مسلح به زیبایی می درخشد در حالی که رازهای نهفته زیادی را درونش پنهان کرده است.
ستاره زیبایی در سمت غربی ضلع پایینی مستطیل شکارچی قرار دارد که به عنوان پای شکارچی شناخته میشود، ستاره ای به رنگ آبی-سفید که در نقشه ها با نام بتا شکارچی آورده شده، در حالی که درخشندگی آلفا شکارچی که ستاره ای متغیر است در حالت میانگین کم تر از این ستاره است.
رجل الجبار(بتا شکارچی) از قدر .۲ خود ستاره دوتایی بسیار زیبایی است که همدمی از قدر ۹ به رنگ آبی دارد و رصدگران تیزبین با تلسکوپهای آماتوری متوسط، مثلاً بازتابی ۵ اینچ، حتی در آلودگی نوری شهرها آن را در فاصله ۹.۵ ثانیه قوسی از همدمش می بینند.

 

اما باز هم سراغ کمربند شکارچی برویم، مجموعه ای از سه ستاره بارز هر کدام از قدر حدود ۲ که به ترتیب از غرب به شرق با نام های دلتا، اپسیلون و زتا شناخته می شوند. ستاره دلتای شکارچی، ستاره ای دوتایی است که همدم آنرا از قدر ۷ حتی در ابزارهای کوچک نیز می توانید ببینید. درست در سمت جنوب ستاره زتا شکارچی نواری از سحابی به نام IC ۴۳۴ وجود دارد، در سر این نوار سحابی تاریک کله اسبی قرار دارد که با تلسکوپهای آماتوری به صورت مستقیم قابل رویت نیست، ولی می توانید این سحابی را به همراه سحابی شعله در تراشه های سی سی دی ثبت کنید.

اگر به سمت غرب این سحابی(به اندازه عرض سحابی) و جنوب زتا نگاه کنید، ستاره ای از قدر ۴ را می بینید که حتی با چشم غیر مسلح نیز به آسانی دیده می شود، ولی اگر با یک تلسکوپ کوچک به این ستاره نگاه کنید منظره شگفت انگیزی را می بینید، ۳ ستاره در کنار یکدیگر که شبیه منظومه ای جالب در فضا هستند.
شمال ستاره زتا شکارچی خاستگاه یک سحابی بازتابی با نام M۷۸ می باشد که در تلسکوپ شباهت زیادی به یک دنباله دار دارد.
اما معروفترین جرم غیر ستاره ای شکارچی، سحابی باشکوهی است، که حتی در شهرهای بزرگ نیز به صورت ستاره ای مه آلود در جنوب کمربند جبار دیده می شود و در داستان ها خنجر شکارچی معرفی شده است؛ جرمی که در ابزارهای کوچک و متوسط بازوهای درخشان و زیبای خود را به نمایش می گذارد.
این جرم یک زایشگاه ستاره ای است! محدوده ای در فضا که ستاره هایی جدید در آن متولد می شوند.

 

اگر دقت کنید، در شمال این سحابی، سحابی کوچک دیگری می یابید که با نام M۴۳ شناخته می شود؛ همچنین در شمال M۴۳ یا چسبیده به آن ردیفی تسبیح مانند از ستاره های ریز می بینید که من این خوشه ستاره ای باز را به نمونه کوچک شده برساوش! تشبیه می کنم، خوشه ای با نام NGC ۱۹۸۱ که از نظر من شاید زیباترین خوشه آسمان زمستان باشد!
اما اگر ابزاری با توان تفکیک مناسب داشته باشید، به سراغ چهار ستاره روشن داخل M۴۲ بروید و از دیدن ذوزنقه جبار لذت ببرید.
صورت فلکی شکارچی تنها یکی از صور فلکی زیبای آسمان زمستان است که با داشتن انواع جرم سماوی(ستاره های متغیر، دوتایی، سحابی، خوشه ستاره ای و...) می تواند میزبان رصدگران آسمان شب در شبهای رصدی باشد.

 

 *****

 

منبع: سایت رسمی مجله ی نجوم